زهرا شکرگزار؛ سدابه جهانبخش گده کهریز؛ سیده یلدا رئیسی ساداتی
چکیده
گندم از جمله گیاهانی است که از نظر رژیم غذایی و تجاری اهمیت دارد و تقاضای جهانی برای آن در حال افزایش است. یکی از تنشهای مضر و خطرناک، نور ماورای بنفش میباشد که رشد و تولید گیاه را تحت تاًثیر قرار ...
بیشتر
گندم از جمله گیاهانی است که از نظر رژیم غذایی و تجاری اهمیت دارد و تقاضای جهانی برای آن در حال افزایش است. یکی از تنشهای مضر و خطرناک، نور ماورای بنفش میباشد که رشد و تولید گیاه را تحت تاًثیر قرار داده و منجر به تولید گونههای فعال اکسیژن، که بسیار سمی هستند، میشود. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تأثیر نور ماورای بنفش نوع C بر روی گیاهچههای سه رقم گندم جهت شناسایی سیستمهای دخیل در انتقال پیام دفاعی این گیاه از جنبه بیوشیمیایی و مولکولی مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشگاه محقق اردبیل اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل فاکتور اول شاهد و تیمار با نور ماورای بنفش (نوع C با طول موج 254 نانومتر) و فاکتور دوم ارقام گندم، مروارید و گاسپارد) بودند. تنش نور ماورای بنفش نوع C در مرحله سه- چهار برگی، به‌مدت 20 دقیقه اعمال گردید و سپس نمونه‌برداری از برگهای تیمار شده در زمانهای صفر، 1، 2، 4، 6، 10، 18، 24 و 48 ساعت پس از تیمار انجام گرفت. نتایج نشان داد فعالیّت کمّی پراکسیدازها در ارقام سرداری و گاسپارد در مقابل نور ماورای بنفش نوع C تفاوت معنیداری نداشت، در صورتیکه در رقم مروارید، این افزایش آنزیمی از همان ساعات اولیه، سیر صعودی داشت. همچنین نتایج بررسی کیفی آنزیمهای پراکسیداز در مقابل نور ماورای بنفش نوع C بهترتیب تعداد 5، 6 و 9 ایزوآنزیم پراکسیدازی را در سه رقم گندم سرداری، مروارید و گاسپارد نشان داد. بررسی کیفی آنزیمهای کاتالازی در ارقام سرداری و گاسپارد، 4 ایزوآنزیم و در رقم مروارید 3 ایزوآنزیم را مشخص کرد. از طرف دیگر در الکتروفورز DNA، اثر نور ماورای بنفش نوع C روی DNA سه رقم گندم نشان داد که شکستگی DNA در ارقام سرداری و گاسپارد، 48 ساعت پس از تیمار نسبت به شاهد و در رقم مروارید، از همان ساعات اولیه پس از تیمار رخ داده است. بررسی تغییرات بیان ژنهای دخیل در متابولیسم مانند هگزوکیناز و دفاع گیاهی مانند PR1 در سه رقم گندم در اثر تیمار با نور ماورای بنفش نوع C میرساند که تغییرات بیان این دو ژن در ارقام سرداری و گاسپارد تقریباً از یک مدل پیروی میکنند و 10 ساعت پس از تیمار کاهش بیان از خود نشان دادهاند. اما در رقم مروارید، بیان دو ژن HK و PR1 از همان ساعات اولیه افزایش داشت. بهطور کلی، نتایج نشان میدهد که افزایش فعّالیّت آنزیمهای پراکسیدازی و کاتالازی و تغییرات بیان ژنهای PR1 و HK در مسیر انتقال پیام نور ماورای بنفش نوع C در سه رقم سرداری، مروارید و گاسپارد رخ میدهد. شکستگی DNA بههمراه دیگر تغییرات در گندم نشان از احتمال وقوع مرگ برنامه ریزی شده سلولی در گندم است.
